Οι θέσεις του ΕΙΠΑΚ για το νέο «Εξοικονομώ κατ’οίκον» και την αναθεώρηση του ΚΕΝΑΚ

Ικανοποιητικές κρίνει τις προτεινόμενες από την κυβέρνηση βελτιώσεις σε σχέση με το «Εξοικονομώ κατ’οίκον ΙΙ» το Ελληνικό Ινστιτούτο Παθητικού Κτιρίου (ΕΙΠΑΚ), διατυπώνοντας, όμως, τις επιφυλάξεις του για το κατά πόσο θα επιτύχει ως προς το ζητούμενο της ενεργειακής αναβάθμισης του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος με βάση τον ευρωπαϊκό οδικό χάρτη του 2030.

Παράλληλα, το ΕΙΠΑΚ θεωρεί ως μείζον ζήτημα την αναθεώρηση του ΚΕΝΑΚ, ζήτημα για το οποίο κατεθέτει τις προτάσεις του.

Αναλυτικά, οι θέσεις του ΕΙΠΑΚ έχουν ως εξής:

To «Εξοικονομώ κατ’οίκον ΙΙ» , το πιο σημαντικό σήμερα πανευρωπαϊκά χρηματοδοτικό εργαλείο για την ενεργειακή αναβάθμιση υφιστάμενων κατοικιών, βρίσκεται προ των πυλών, σύμφωνα με τις κυβερνητικές εξαγγελίες, και πολλοί ευελπιστούν να δώσει ώθηση στον κλάδο της οικοδομής που έχει αφανιστεί. Μηχανικοί , Τεχνικές και Εμπορικές Εταιρείες και Τράπεζες προετοιμάζονται εντατικά για να μπορέσουν να ανταποκριθούν στη ζήτηση που αναμένεται μεγάλη.

Απο τη μεριά της η πολιτεία υλοποιεί, σύμφωνα με τα λεγόμενα της, με σχετική καθυστέρηση τις υποχρεώσεις που έχει τόσο ως προς την αναθεώρηση του ισχύοντος ΚΕΝΑΚ όσο και τον ορισμό του Κτιρίου Σχεδόν Μηδενικής Κατανάλωσης (ΝΖΕΒ), υποχρεώσεις  που απορρέουν βάσει των οδηγιών 31/2010 και 27/2012 που ενσωματώθηκαν στο εθνικό δίκαιο και αποτελούν προϋπόθεση για την ανάπτυξη του προγράμματος. Συμφωνα δε με τις τελευταίες ανακοινώσεις, το πρόγραμμα αναμένεται να ανοίξει τον Απρίλιο με συνολικό προϋπολογισμό περίπου 450 εκατομμύρια ευρώ.

Οι μέχρι τώρα ανεπίσημες κυβερνητικές εξαγγελίες μιλούν για «σημαντικές βελτιώσεις»  στο πρόγραμμα, με βάση την εμπειρία υλοποίησης του προηγούμενου προγράμματος. Σαν τέτοιες βελτιώσεις αναφέρονται :

• Αναμένεται να οριστεί ο ανώτατος επιλέξιμος προϋπολογισμός σε 25.000 ευρώ (από 15.000).
• Θα γίνει επικαιροποίηση του καταλόγου και της τιμολόγησης των προϊόντων, θα μειωθούν τα δικαιολογητικά, θα καταργηθεί η τιμή ζώνης και θα τεθεί αυστηρότερος ενεργειακός στόχος.
• Θα δοθεί  κομβικός ρόλος στο Εθνικό Ταμείο Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ), αντί των τραπεζών.
• Θα δημιουργηθεί η Ολοκληρωμένη Πληροφοριακή Πλατφόρμα για υποβολή στοιχείων-δικαιολογητικών, η ενιαία παρακολούθηση του προγράμματος από ΕΤΕΝ, ΥΠΕΝ, τράπεζες κ.λπ., η παρακολούθηση της πορείας της αίτησης από τους πολίτες.
• Θα οριστεί ως  μη υποχρέωση δανειοδότησης για το πέραν της επιδότησης ποσό, το οποίο θα μπορεί να καλυφθεί με ιδίους πόρους.
• Η αναθεώρηση του ΚΕΝΑΚ με στόχο οι ελάχιστες απαιτήσεις για την ενεργειακή απόδοση των κτηρίων θα καθορίζονται με περισσότερη λεπτομέρεια, ώστε να επιτυγχάνεται ο πιο αποδοτικός συνδυασμός κόστους παρεμβάσεων και εξοικονόμησης ενέργειας.

Όλες οι παραπάνω βελτιώσεις, εφόσον γίνουν, κρίνονται ικανοποιητικές. Είναι όμως αμφίβολο αν αυτές από μόνες τους θα μπορέσουν να φέρουν ένα καλύτερο αποτέλεσμα για το πρόγραμμα, σε σχέση με το προβληματικό σε πολλά θέματα προηγούμενο, και να θέσουν τις βάσεις για την αποτελεσματική ενεργειακή αναβάθμιση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος με βάση τον ευρωπαϊκό οδικό χάρτη του 2030.  Το προηγούμενο πρόγραμμα , πέρα απο τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις που γονάτισαν την αγορά, παρουσίασε ως προς τα αποτελέσματα που επέφερε στην αναβάθμιση κτιρίων και πλείστα τεχνικά προβλήματα.  Οι επιμέρους παρεμβάσεις που συχνά επιλέχθηκαν, χωρίς ολιστική θεώρηση των πραγματικών αναγκών και προτεραιοτήτων κάθε κτιρίου κύρια στη μόνωση του, συχνά δημιούργησαν νέα προβλήματα αντί να λύσουν τα παλιά.

Κρίσιμο θέμα παραμένει σε ποιο βαθμό και με ποια φιλοσοφία θα αναθεωρηθεί ο ΚΕΝΑΚ ώστε να είναι και πιο αξιόπιστος και απόλυτα εναρμονισμένος με τη λογική του κτιρίου σχεδόν μηδενικής ενεργειακής κατανάλωσης. Πρωτεύουσας σημασίας θέματα στη αναθεώρηση του θα πρέπει να είναι :

1. η αλλαγή της κεντρικής του φιλοσοφίας που αφορά το λεγόμενο «κτίριο αναφοράς». Η οδηγία 31/201ο και η 27/2012 απαιτούν συγκεκριμένους στόχους ενεργειακής κατανάλωσης για τα κτίρια ΝΖΕΒ και η λογική του κτιρίου αναφοράς, έτσι όπως ορίζεται στον ελληνικό ΚΕΝΑΚ δεν συνάδει με αυτές τις απαιτήσεις. Πρέπει να τεθούν στόχοι κατανάλωσης για την θέρμανση, τον δροσισμό, το ζεστό νερό χρήσης και την πρωτεύουσα ενέργεια που να ανταποκρίνονται στην βέλτιστη σχέση κόστους οφέλους και να πλησιάζουν το μηδέν ως ανάγκη ενέργειας και όχι ως ενεργειακό ισοζύγιο.
2. η περαιτέρω συγκεκριμενοποίηση των κλιματικών δεδομένων. Οι 4 θεσμοθετημένες ζώνες δεν επαρκούν για την κάλυψη του συνόλου των κτιρίων και συχνά οδηγούν σε εσφαλμένα συμπεράσματα και συνήθως σε υπο- ή υπερδιαστασιολογήσεις συστημάτων. Σήμερα υπάρχουν διεθνώς -και στην Ελλάδα- βάσεις κλιματικών δεδομένων για κάθε περιοχή και έτσι μπορούμε να προσεγγίσουμε το κλίμα κάθε περιοχής με ικανοποιητική ακρίβεια.
3. η δραστική βελτίωση των συντελεστών θερμοπερατότητας των μη διαφανών και διαφανών στοιχείων του κελύφους του κτιρίου. Δεν είναι δυνατόν ο ΚΕΝΑΚ να έχει ακόμη τιμές λ της δεκαετίας του 1980, όταν η τεχνολογία έχει προχωρήσει με μεγάλα βήματα και τα νέα συστήματα είναι πολύ καλύτερα, και σε προσιτές τιμές. Η καθοριστική αυτή παράμετρος πρέπει να βελτιωθεί σημαντικά ώστε να εξαληφθούν μια και καλή φαινόμενα υγρασίας και μούχλας που δημιουργούν σημαντικές φθορές στα κτίρια και να πάψουν να θησαυρίζουν επιτήδειοι.
4. η διαφορετική φιλοσοφία στην αντιμετώπιση των θερμογεφυρών του κελύφους με στόχο την εξάλειψη ή ελαχιστοποίηση τους και όχι απλά η καταγραφή τους. Οι θερμογέφυρες του κτιρίου, ειδικά αυτές των εξωστών, ακόμη και στο Ελληνικό κλίμα είναι υπεύθυνες για σημαντικές απώλειες αλλά και φθορές στο κτίριο.
5. η θέσπιση κανόνων για την αεροστεγανότητα του κτιρίου, όπως ισχύει στους Κανονισμούς Ενεργειακής Απόδοσης των κρατών μελών της ΕΕ. Οι απώλειες από αθέλητο αερισμό πρέπει να περιορίζονται στο κτίριο , μιας και αποτελούν και αυτές σημαντική αιτία αύξησης της ενεργειακής κατανάλωσης. Σήμερα υπάρχουν τεχνογνωσία,  συστήματα ελέγχου και υλικά που εξασφαλίζουν υψηλή αεροστεγανότητα.
6. ως επακόλουθο του προηγουμένου η δυνατότητα εφαρμογής μηχανικού αερισμού και στα κτίρια κατοικίας όπως και στα επαγγελματικά για την διασφάλιση της απαραίτητης ποιότητας εσωτερικού περιβάλλοντος. Ο μηχανικός αερισμός θα μπορεί να συνοδεύεται απο ανάκτηση θερμότητας και υγρασίας, πράγμα σημαντικό για την εξοικονομηση ενέργειας για θέρμανση και δροσισμό των κτιρίων.
7. η διαφορετική προσέγγιση των εσωτερικών θερμικών κερδών του κτιρίου ανάλογα με τη χρήση του. Σήμερα η ελλειπής ενσωμάτωση των εσωτερικών θερμικών κερδών οδηγεί σε υπερδιαστασιολόγηση των συστημάτων θέρμανσης και κλιματισμού, κύρια σε κτίρια όπως σχολεία και νοσοκομεία.
8. η αναδιάρθρωση της μεθοδολογίας χρήσης ΑΠΕ και της παραγωγής ενέργειας από αυτες πλησίον ή εντός του κτιρίου ώστε να εναρμονιστεί πληρως με τον ορισμό του κτιρίου ΝΖΕΒ. Επιπροσθέτως πρέπει να αλλάξει η φιλοσοφία υπολογισμού της πρωτεύουσας ενέργειας με βάση και την παραγωγή ΑΠΕ στο κτίριο, δινοντας έτσι κίνητρο για εντατικότερη χρήση τους.

Με βάση τα παραπάνω ο ΚΕΝΑΚ μπορεί να γίνει πολύ πιο αποτελεσματικός για την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος και να συμβάλλει ώστε προγράμματα όπως το «εξοικονομώ κατ οίκον» να συμβάλλουν ουσιαστικά στην αναβάθμιση του κτιριακού αποθέματος. Απαιτούνται όμως και άλλες δομικές αλλαγές στο νέο πρόγραμμα αλλά και στη γενικότερη πολεοδομική και κτιριοδομική νομοθεσία ώστε να έχουμε το βέλτιστο αποτέλεσμα.

Τέτοιες αλλαγές και προβλήματα που πρέπει άμεσα να αντιμετωπισθούν αναφέρονται επιγραμματικά παρακάτω:

1. Αναβάθμιση του ρόλου του Μηχανικού -είτε με την ιδιότητα του Συμβούλου έργου ή με αυτή του Ενεργειακού Επιθεωρητή –  στην διαχείριση του προγράμματος. Έτσι θα αποτραπούν φαινόμενα να αποφασίζουν τεχνίτες ή και οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες για τις ενεργειακές παρεμβάσεις στο κτίριο, χωρίς την συμβολή εξειδικευμένου για το σκοπό αυτό Μηχανικού. Φαινόμενα που στο προηγούμενο πρόγραμμα οδήγησαν σε άστοχες παρεμβάσεις, σε νεες φθορές στο κτίριο και εν τέλει σε μικρότερη του αναμενομένου μείωση της κατανάλωσης.
2. Η επιδότηση να αυξάνεται κλιμακωτά ανάλογα με την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου. Κτίριο το οποίο μετά τις παρεμβάσεις θα καταστεί ΝΖΕΒ να παίρνει τη μεγιστη επιδότηση, άσχετα αν αυτή θα καλύψει το συνολο του κόστους των παρεμβάσεων. Σε αντίθεση με το παλιό πρόγραμμα, που αρκούσε η αναβάθμιση κατα 1-2 κατηγορίες του ΚΕΝΑΚ για επιδότηση, να επιδιώκεται το βέλτιστο αποτέλεσμα και να δίνονται κίνητρα για αυτό. Τα ελληνικά κτίρια , βάσει των ΠΕΑ που έχουν εκδοθεί, βρίσκονται στην συντριπτική τους πλειοψηφία στις χαμηλές ενεργειακές κατηγορίες και δεν έχει νόημα μια αναβάθμιση από Η σε Δ.
3. Ιεραρχία των παρεμβάσεων με γνώμωνα την μέγιστη δυνατή εξοικονόμηση ενέργειας στη βέλτιστη σχέση κόστους οφέλους. Είναι κοινά αποδεκτό στον τεχνικό κόσμο ότι η μόνωση του κελύφους είναι βασική προτεραιότητα στην εξοικονόμηση ενέργειας και μπορεί να επιφέρει μειώσεις κατανάλωσης απο μόνη της έως και 50%. Θα πρέπει όμως να γίνεται ορθά , να λαμβάνει υπόψη την βέλτιστη αντιμέτωπιση θερμογεφυρών και να προηγείται κάθε άλλης παρέμβασης. Δεν νοείται σήμερα αντικατάσταση κουφωμάτων ή αναβάθμιση καυστήρα θέρμανσης  ή χρήση φωτιστικών συσκευών οικονομίας σε ένα εντελώς αμόνωτο κτίριο.
4. Η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας να έπεται των παρεμβάσεων εξοικονόμησης ενέργειας. Οι ΑΠΕ δεν καθιστούν το κτίριο ενεργειακά ουδέτερο διότι πάντοτε παραμένει το πρόβλημα της βραχείας και εποχικής  αποθήκευσης της  ενέργειας απο ΑΠΕ η οποία αποτελεί ακόμη ακριβή επένδυση.
5. Ειδική επιπλέον επιδότηση για τις πολυκατοικίες ώστε να μπορεί να εκπονείται ένα πλήρες ενεργειακό μοντέλο που να καλυπτει συνολικά τις ανάγκες του κτιρίου με παρεμβάσεις για κάθε διαμέρισμα και να τίθεται στη διάθεση των ιδιοκτητών ένα πλάνο υλοποίησης των παρεμβάσεων, όποτε υπάρχει από κάθε έναν η χρημοτοδοτική δυνατότητα να τις υλοποιήσει. Μεμονωμένες παρεμβάσεις σε διαμερίσματα χωρίς να ληφθεί υπόψη η συνολική ανάγκη του κτιρίου, έχουν πάντοτε αυξημένο κόστος για τον ιδιοκτήτη ενώ στο μέλλον δεν είναι σίγουρο οτι θα έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα, αν γίνουν άλλες παρεμβάσεις στο κτίριο.
6. Επίλυση διαφόρων πολεοδομικών και κτιριολογικών ζητημάτων που καθιστούν την εφαρμογή του προγράμματος αδύνατη σε μεγάλο μέρος εντελώς αμόνωτων κτιρίων, κύρια στα πολεοδομικά συγκροτήματα της Αθήνας και της Θεσσαλονικης. Θα πρέπει λόγου χάρη να λυθεί το θέμα της μόνωσης τυφλών τοίχων στα όρια οικοπέδων και στις προσοψεις κτιρίων στο όριο της οικοδομικής γραμμής κάτω πχ από τα τρία μέτρα. Θα πρέπει η όποια εξωτερική θερμομόνωση να μην μετράει ούτε στην κάλυψη ούτε στη δόμηση ούτε στο μέγιστο ύψος κτιρίου, εφόσον καθιστά το κτίριο ΝΖΕΒ.  Θα πρέπει να καταργηθεί η αναχρονιστική διάταξη της υποχρεωτικής σύνδεσης με το Φυσικό Αέριο. Θα πρέπει να επιτρέπεται η αλλαγή διαστάσεων κουφωμάτων χωρίς αναθεώρηση άδειας, εφόσον αυτή οδηγεί σε μείωση της κατανάλωσης ενεργειας για θερμανση και κλιματισμό και καθιστά το κτίριο ΝΖΕΒ.
7. Τέλος, το πρόγραμμα θα πρέπει κατα τη γνώμη μας να επιδοτεί πλήρη μελέτη ενεργειακής αναβάθμισης του κτιρίου ώστε αυτό να καθίσταται ΝΖΕΒ, ανεξάρτητα από το αν θα επιδοτηθούν όλες οι παρεμβάσεις που απαιτούνται. Η μελέτη αυτή θα συνοδεύεται με πρόγραμμα εργασιών «βήμα βήμα» οι οποίες θα μπορούν να υλοποιηθούν σε βάθος χρόνου. Για κάθε βήμα αναβάθμισης θα είναι γνωστή εκ των προτέρων η προβλεπόμενη εξοικονόμηση ενέργειας αλλά και οι απαιτούμενες εργασίες ώστε να μην υπάρχουν πρόσθετα κόστη από επισκευές και αντικαταστάσεις. Με αυτόν το τρόπο ο επιδοτούμενος θα μπορεί να υλοποιεί μέρος των παρεμβάσεων με τη σωστή σειρά μέσα απο το πρόγραμμα, αλλά και θα μπορεί στο μέλλον με ίδιους πόρους – και απο την μόχλευση των χρημάτων που θα εξοικονομήσει απο τη μείωση της κατανάλωσης – ή με δανειοδότηση να ολοκληρώσει τις παρεμβάσεις στο κτίριο του και να πετύχει το βέλτιστο αποτέλεσμα χωρίς άστοχες ενέργειες και μερεμέτια.

Το ΕΙΠΑΚ καταθέτει δημόσια σήμερα αυτές τις προτάσεις και ελπίζει να ληφθούν υπόψη απο την πολιτεία. Με αυτόν τον τρόπο προγράμματα όπως το «εξοικονομώ κατ’οίκον» αλλά και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία του ΕΣΠΑ θα μπορέσουν όχι απλά να συμβάλλουν στην επανεκκίνηση της οικονομίας που είναι επείγον ζητούμενο στην Ελλάδα της κρίσης αλλά θα αποτελέσουν αποτελεσματικό εργαλείο στο άλλο μεγάλο ζητούμενο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Ενέργεια και το Περιβάλλον που είναι η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Σε μια εποχή που η εξεύρεση χρηματοδοτικών εργαλείων για ριζικές ενεργειακές παρεμβάσεις στα κτίρια είναι εξαιρετικά δύσκολη, προγράμματα όπως το «εξοικονομώ κατ’οίκον» πρέπει να αξιοποιηθούν στο βέλτιστο βαθμό. Η εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια έχει το μεγάλο πλεονέκτημα ότι αυτοχρηματοδοτείται και τέτοια εργαλεία μπορούν και πρέπει να αποτελέσουν την αφορμή για να ξεκινήσει μια σημαντική μόχλευση κεφαλαίων στην αγορά που θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας , θα βελτιώσει τα άρρωστα κτίρια μας και θα φρενάρει το brain drain των μηχανικών προς το εξωτερικό.

Κάθε έκπτωση σε αυτό θα επιβαρύνει περαιτέρω την ποιότητα της ζωής μας».

Πηγή: http://www.eipak.org